Tezhip Nedir?
Tezhip kelime anlamı itibariyle, 18 ve 22 ayar ezilmiş altınla süsleme yapma anlamına gelmektedir. Bu sanatı icra eden erkeklere müzehhib, kadınlara ise müzehhibe adı verilir. Altınla süsleme yapmanın yanında amaç, eserin kıymetini ön plana çıkarmaktır. Tezhip sanatı yıldızının parladığı dönem Osmanlı Devleti Padişahı Kanuni Sultan Süleyman yaşadığı 1520 – 1566 yılları arası gösterilir. Çalışma esnasında ön plana çıkan zahriye, serlevha ve hatime bölümlerinde altın kullanımı çok yoğun olduğu için özellikle lacivert renk kullanılır. Temel malzeme altın veyahut boya olarak bilinir. Kullanılacak altın bir varak haline getirilinceye kadar dövülür. Varak, altın madeninden elde edilen ince bir tabaka ya da yaprak halinde kullanılır. Bu ince tabaka su içerisinde ezilme ve ardından jelâtinle karıştırılarak belli bir kıvama gelinceye kadar bu işleme devam edilir. Kâğıt üzerine uygulanacak motifler belirlenir ve hazırlanır. Motifin iğne ucu ile delinmesinin ardından delikler tutkal ile doldurularak, boya işleminin uygulanacağı alanın boyanmasıyla tezhip işlemi ortaya çıkmış olur.Osmanlı Devleti’nin hüküm sürdüğü yıllarda bu sanatın önemli temsilcileri arasında bulunan isimler, Ali Üsküdarî, Şah Kulu, Kara Memi ve Baba Nakkaş gibi önemli tezhip üstatları yer alır.
Tezhip Sanatının Bölümleri
Tezhip tek başına bir sanat olmakla birlikte içerisinde barındırdığı bölümlerle bir bütündür. Hatime bölümü, sayfa kenarı bölümü, boş sayfa bölümü, bordür ve ulema bölümü, gül bölümü, sûre başları, fihrist, serlevha ve zahriye bölümü olarak ele alınır.
Tezhip Sanatı Malzemeleri Nelerdir?
• Altın
• Fırça
• Boya
• Kalem
• Kâğıt
• Mürekkep
• Boya
• Yapıştırıcı ( Tutkal )
Tezhip Sanatının Uygulama Alanları
Tezhip süsleme sanatıdır. Uygulandığı araç-gereç ya da eşyanın daha kıymetli ve önemli olacağına yorumlanır. Osmanlı döneminden günümüze kadar gelen el yazması eserlerde ve Kuran-ı Kerimlerde sayfalardaki yan boşluklara bu sanatın daha çok uygulandığı görülür. Ferman, tuğra, kitap kapakları veya ciltleri, minyatürler sandık süslemelerinde kullanılmaktadır. Tekstil ürünlerinde kumaş deseni tasarımında yararlanılır. Silah kabzası, kılıç kılıfı daha da geleneksel olması sebebiyle iç mekân tavan, duvar estetiksel bakımdan bu sanat biçimiyle farklı bir görünüme bürünürdü.
Tezhip Kursu
Arapça kökenli bir kelime olan tezhip, altınla süsleme, yaldızlama, bezeme gibi anlamlara gelmektedir. Desen ve motiflerin bir araya geldiği tezhip sanatı ile uğraşan kişilere müzehhip denir. Ortaya çıkan sanata ise, müzehhep denir.
Bu sanat sade ve küçük desen ve motiflerle icra edilir. Tezhipte desen olarak, çiçek, bitki, ağaç, gibi motifler kullanıldığı gibi, hayvan, resimleri de kullanılır. İslam öncesi dönemlere kadar uzanan Tezhip sanatı, Türkler tarafından oldukça benimsenmiştir. Tezhip sanatını Anadolu’ya getiren Selçuklular, hayvan motifleri kullanmıştır.
Tezhip Sanatı Nasıl Yapılır?
Sanat, temelinde altın kullanılan bir sanattır. Öğütülmüş ve ince bir toz haline getirilmiş altın, boya ve varak ile hazırlanır. Günümüzde ise bu sanat altın yerine daha çok, sentetik boyalar ile yapılır. Geçmiş tarihlerden günümüze, tezhip sanatı, cami süslemeleri, kitap ciltleri ve sandık süslemede kullanılmıştır. Günümüzde kumaş desenlerinde de kullanılmaktadır. Ayrıca tezhip sanatı Osmanlı döneminde, hanedan giysilerini süsleme amacı ile de kullanılmıştır. Geleneksel mobilyalar, tavan süslemeleri, merdiven tırabzanlarında da, tezhip Desen ve motiflerine rastlanır. Öncelikle sanat icra edilirken, her numara fırçaya ihtiyaç vardır. Buğday nişastası, Arap zamkı, şap, çini mürekkebi, gereklidir. Desen için, çok ince uçlu kurşun kalem, guvaş boya, maket bıçağı, yapıştırıcı ve cetvel için gereklidir.
Tezhip Kursu Nerelerde Bulunur
Hemen her ilde, halk eğitim merkezlerinde ücretsiz tezhip sanatı eğitimi verilmektedir. İsteğe bağlı olarak, ücretli kurslara da başvuru yapılabilir. Bu kurslarda, uzman öğreticiler tarafından eğitim verilmektedir. Kültür bakanlığının belirlediği kayıt tarihinden sonra, öğrenciler kaydını yaptırabilir. Üst yaş sınırı olmaksızın, herkes bu sanat ve süsleme kurslarına başvurabilir. Herhangi bir belge ya da diplomaya sahip olmak şart değildir. Kursiyerler 18 yaşından küçükse, ailesinden izin belgesi istenir. Tezhip malzemelerini, kursiyer kendisi temin etmektedir. Fiyatlar, 300- 500 TL arasında değişmekte. Ancak boyalar oldukça uzun ömürlü ve oldukça fazladır. Çok uzun zaman boyunca kullanılabilir. Her defasında süsleme için, malzeme alınmasına gerek yoktur. Tezhip sanatı malzemeleri kırtasiye ve internet mağazalarından toplu halde alınabildiği gibi, ayrı ayrı da satın alınabilir.
Yorumlar