Mizah, Orta Çağ’ da ortaya çıkarken kara mizah ise XVIII. Yüzyılın başlarında İngiliz yazar Swift Batı edebiyatında ilk örneklerini veriyor. Fransa’da çok daha geç başlayan kara mizah XIX. Yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Kara mizah için yapılan birden fazla tanım mevcut. Kara mizah;
- Ölümün acı gülüşü ile gülen mizah,
- Toplumdaki budalalıklara başkaldıran bilinçli bir tepki,
- Evrenin çirkinliği acı biçimde yansıtandır.
İnsan duygularını inciten, kötü yaşanmışlıklara sebep olan din, ölüm, savaş, hastalık, doğal afet, cinayet gibi kara duyguları mizahsan bir dil ile ele alan kara mizah diğer ismi ile kara komedi, komedi ve hicvin alt türlerinden bir türdür. Kara mizahı tam anlamıyla karşılayan deyim ise “Gülüyorum ama içim kan ağlamakta.” Mizahın temelinde eleştirerek güldürme amacı taşıması, kara mizahta değişerek tamamıyla koltuğunu yergiye bırakmaktadır.
Gülme eylemi insandaki şok ya da ani değişmelerle meydana çıkar. Kara mizah ise üslubu ile ironi hatta fatalizmi (yazgıcılık) kullanır. Bünyesinde güldürmekten çok acı ve burukluk hissi yaratan kara mizah, acı bir alaydır. Mizah ince bir düşünce gerektirmeksizin kendiliğinden ortaya çıkarken kara mizah düşünceye dayandığı için yapması zordur.
Aynı zamanda kara mizah bünyesinde parodi yani biçim ve öz ayrılığından ortaya çıkan ayrılıktan güç alan güldürüdür. Herkesçe bilinen ve ciddi olması gerekirken bu başarılamaz. Bu başarısızlığa karşılık olarak da kara mizah kullanılır. Kara mizah edebiyat kadar sinema, tiyatro gibi birçok alanda kendini göstermiştir.
Kara Mizah Kalemleri
Kara mizahın izlerini tiyatroda Beckett’ in Godot’ yunun Beklerken adlı tiyatrosunda, Grandma’s in the Wedding Cake tiyatrosunda görülmektedir. Stanley Kubrick ile sinema perdesine yansıyan kara mizahtır. Batı edebiyatında görülen kara mizah Baudelaire, Maupassant, Kafka, Verlaine, Amerikalı Edgar Poe ve Henri’ dir. Dünyada en güçlü kara mizah örnekleri Andre Breton “ Kara Mizah Antolojisi” kitabında bulunabilir.
Kara mizahı sloganı haline gelen “Ekmek bulamıyorlar ise pasta yesinler!” mizah ile gelen acımasızlığı, ekonomik ve kültürel durumu gibi birçok durum hakkında bilineni acı gülüşle ortaya koymakta. Türk edebiyatındaki kara mizah örneklerinin en güçlülerini Bektaşi hikayelerinde bulabiliyoruz.
Yorumlar